Aan welke eisen moet een product voldoen voordat het een Fairtrade keurmerk mag dragen?
Een Fairtrade product is in de Nederlandse supermarkt te herkennen aan het bekende Fairtrade- Max Havelaar logo. Fairtrade- Max Havelaar is een keurmerk van de Nederlandse stichting Max Havelaar. Deze stichting hanteert de richtlijnen van Fairtrade International. Het keurmerk is te vinden op koffie, thee, suiker, cacao, fruit, dranken en andere producten uit ontwikkelingslanden. Voordat producten een keurmerk kunnen dragen, moeten zij voldoen aan de eisen van Fairtrade. Dit betekent dat deze producten met respect voor mens en milieu zijn geproduceerd, door boeren met een Fairtrade licentie. Het Max Havelaar keurmerk is vaak een reden voor de consument om een product te kopen. Dit komt doordat het keurmerk aantoont dat een product is geproduceerd volgens de richtlijnen van Fairtrade. De consument is ook vaak bereid om meer voor een bepaald product te betalen wanneer het een specifiek keurmerk draagt. Zo zullen zij meer geld uitgeven aan een chocoladereep waarvan de cacao van een Fairtrade boer komt, dan voor een reep waarvan de cacao voor de goedkoopste prijs is afgenomen van een arme boer. Dit bleek uit 20 willekeurige ondervragingen die wij hebben ondernomen aan mensen op straat. Het grootste deel was bereid om meer geld uit te geven aan een Fairtrade product. Redenen hiervoor waren onder andere het feit dat zij het eerlijker vonden voor de arme boeren en dat zij ervan overtuigd waren dat organisaties zoals Fairtrade op de lange termijn armoede zullen verminderen. Wat veel mensen niet weten is wat het Max Havelaar keurmerk precies inhoudt en waaraan producten moeten voldoen voordat het een keurmerk mag dragen.
Naast de eisen voor arme boeren om een Fairtrade certificaat te krijgen, heeft de organisatie ook eisen voor de producten die hun keurmerk willen dragen. Als een bedrijf een Fairtrade keurmerk op hun producten wilt, moeten zij eerst een licentiecontract bij Max Havelaar krijgen. Deze kunnen zij alleen krijgen als zij aan alle eisen voldoen. Een paar van deze eisen hebben te maken met de productverpakking. Het Max Havelaar logo mag niet worden gewijzigd. Het bestaande logo is bekend bij de consument en verwarring moet zo veel mogelijk voorkomen worden. Dit is ook de reden dat er duidelijk onderscheid moet zijn tussen de merknaam en het keurmerk. De merknaam dient uiteraard prominent aanwezig te zijn. Hiernaast moet op de achterzijde van de verpakking een Fairtrade statement staan, waarin de Fairtrade ingrediënten, het Fairtrade percentage en de Fairtrade website vermeld wordt. Al deze eisen worden gesteld zodat het keurmerk niet wordt verward met de welbekende “nepkeurmerken”. Vaak is het zo dat bedrijven een logo op hun producten of diensten zetten die op een keurmerk logo lijken, om de indruk te wekken dat het een keurmerk is. Dit wordt gedaan om het aantrekkelijker voor de consument te maken om hun product aan te schaffen. Ook komt het vaak voor dat keurmerken zomaar verzonnen worden. Producenten kunnen hier zonder problemen mee de markt op. Hiermee wilt Max Havelaar natuurlijk niet verward worden en daarom moet alle informatie over de Fairtrade producten op de verpakking vermeld worden.
Belangrijker dan de verpakkingseisen, zijn natuurlijk de eisen voor de ingrediënten die gebruikt zijn om het uiteindelijke product te produceren. Het Fairtrade keurmerk is van toepassing op het volledige product, het garandeert dat zoveel mogelijk ingrediënten Fairtrade zijn. Dit wil dus zeggen dat producten met het keurmerk niet altijd 100% Fairtrade zijn. De voorwaarde is dat alle producten die Fairtrade kunnen zijn, ook Fairtrade moeten zijn. Een goed voorbeeld van een product dat wel 100% Fairtrade is, is een pak Fairtrade koffie. Koffie bestaat uit één ingrediënt en dit ene ingrediënt kan Fairtrade zijn. Alle koffie die dus gebruikt wordt voor dat product, moet aangekocht zijn volgens de Fairtrade voorwaarden. Producten die bestaan uit meerdere ingrediënten kunnen ook een Fairtrade keurmerk krijgen, zolang alles wat Fairtrade kan zijn, ook Fairtrade is. Deze producten moeten echter wel voldoen aan een extra voorwaarde. Deze luidt als volgt: minstens 20% van de ingrediënten moet afkomstig zijn van coöperaties met een Fairtrade certificaat. Een deel moet dus verplicht afkomstig zijn van Fairtrade boeren. Een voorbeeld van dit soort producten is een chocoladereep. Voor een chocoladereep zijn meerdere ingrediënten nodig, waaronder melk. Melk kan geen Fairtrade product zijn, want het is een lokaal product. Van alle andere ingrediënten die nodig zijn voor de chocoladereep moet minimaal 20% dus Fairtrade zijn, dit zal hoogstwaarschijnlijk de suiker of cacao zijn. Het feit dat maar 20% van de ingrediënten Fairtrade hoeft te zijn, betekent echter niet dat er op alle producten mass balance wordt toegestaan. Mass balance wil zeggen dat maar een bepaalde hoeveel ingrediënten wordt aangekocht volgens de Fairtrade richtlijnen. Het ene deel van de ingrediënten is dus Fairtrade, het andere deel niet. In de bananenhandel is bijvoorbeeld geen sprake van mass balance, omdat de bananen verhandeld worden onder de voorwaarden. De uitzonderingen op deze regel zijn cacao, suiker, thee en vruchtensap. Bij deze producten is het vaak onhaalbaar om de aangeleverde producten gescheiden te houden en als dit wel mogelijk is, wordt het proces zo duur dat het zich de markt uit prijst]. Het kan dus zijn dat jouw Fairtrade chocoladereep helemaal geen Fairtrade cacao of suiker bevat. De Fairetrade cacao en suiker is dan wel ingekocht, maar zit niet per se in die specifieke reep. Veel mensen vinden dit minder eerlijk en hierdoor is het verplicht om het verschil te laten zien op de verpakking. Op producten waar sprake is van mass balance staat “verhandeld in overeenstemming met de Fairtrade voorwaarden” en als alle ingrediënten gecertificeerd zijn staat er “Fairtrade gecertificeerd en afkomstig van Fairtrade boeren” Het is duidelijk dat u goed moet opletten voordat u een Fairtrade product aanschaft. Ten eerste moet het logo van het keurmerk goed gecontroleerd worden. Ten tweede moet er altijd goed gelet worden op de kleine lettertjes op de verpakking. De hoge verwachtingen die de consument heeft van Fairtrade producten kunnen onterecht zijn. Wanneer een product geen keurmerk draagt, hoeft dit niet gelijk te betekenen dat het niet Fairtrade is. Boeren betalen per product en leveren een grote bijdrage om het logo te mogen dragen. Een volledige licentie kost minimaal 2000 euro per jaar. Als een boer dit bedrag niet kan betalen, mogen zij zich geen Fairtrade coöperatie noemen.
